Pierwsza praca
Co się liczy dla pokolenia Z przy wyborze ścieżki kariery
Źródło: raport PwC, Well.HR i Absolvent Consulting
Pierwsza praca
Podjęcie aktywności zawodowej, niezależnie od formy i wymiaru czasu pracy, jest momentem przełomowym w życiu młodych ludzi. Z długofalowego punktu widzenia kluczowe jest jednak racjonalne planowanie kariery, tym bardziej że rynek pracy staje się areną coraz bardziej dynamicznych zmian.
Zawodowy start
Rozpoczęcie pracy zawodowej stanowi istotny zwrot w życiu młodych ludzi, będący impulsem wielu różnorodnych zmian, nawet jeśli początkowo jest to zajęcie dorywcze i niekoniecznie zbieżne z wykształceniem i planowanym kierunkiem rozwoju kariery. To ważny element procesu dojrzewania, zdobywania kompetencji, poznawania realiów rynku pracy oraz własnych możliwości i preferencji.
Najczęściej głównym motywem podejmowania zatrudnienia jest dodatkowe źródło osiągania dochodów, chęć wspomagania lub odciążenia rodziców rodziców bądź jak najszybszego usamodzielnienia się. To oczywiście aspekt istotny, ale niejedyny, i nie tyle w wymiarze materialnym, ile również uczenia się odpowiedzialności, gospodarowania pieniędzmi, planowania wydatków i budżetu, nawet jeśli początkowo jest niewielki.
Te pierwsze doświadczenia mogą ukształtować nawyki mające istotne znaczenie na dalszych etapach życia, gdy dochody, ale też potrzeby są większe. Pierwsze doświadczenia zawodowe pozwalają w wymiarze praktycznym wypróbować swoje cechy osobowe, preferencje oraz wskazać kierunki przyszłej kariery i bardziej świadomie ją kształtować.
Młodzi ludzie, z oczywistych względów, zwykle znajdują pierwsze zatrudnienie w zawodach niewymagających większych kwalifikacji, zazwyczaj w gastronomii czy handlu. Jednak coraz częściej zdarza się, że już stawiając pierwsze zawodowe kroki, są w stanie wykorzystać swoje zainteresowania i kompetencje, głównie związane z poruszaniem się w zagadnieniach z zakresu technologii cyfrowych, mediów społecznościowych czy nawet szerzej, z nowymi technologiami. Już na tym pierwszym etapie możliwe jest połączenie uzyskiwania dochodów ze zdobywaniem i doskonaleniem fachowych umiejętności.
Planowanie kariery
Pierwszym etapem w planowaniu ścieżki kariery zawodowej jest zazwyczaj wybór profesji, jaką chce się wykonywać. Decyzja w tym zakresie często ma zasadniczy wpływ na przebieg dalszych etapów życia, nie tylko w aspekcie ściśle zawodowym, ale także osobistym, dlatego powinna być starannie przemyślana. Nie powinna się opierać ani na pierwszych młodzieńczych zainteresowaniach i pasjach, ani ograniczać wyłącznie do dążenia do osiągania dochodów.
Przed podjęciem decyzji należy się zastanowić nad życiowymi celami i preferencjami. Nawet jeśli będą one sformułowane w sposób ogólny, będą kierunkowały dalsze działania i sprawią, że łatwiej będzie wyznaczać kolejne zadania, prowadzące stopniowo do realizacji tych celów. Ustalenie życiowych celów to zadanie niełatwe, a wielu młodym ludziom wydaje się wręcz abstrakcyjne.
By stało się ono łatwiejsze i bardziej konkretne, należy sobie uświadomić i zhierarchizować osobiste zainteresowania, pamiętając jednak, że z wiekiem mogą się one zmieniać. Trzeba też dokonać przeglądu swoich predyspozycji i zdolności oraz zwrócić uwagę na cechy osobowości, które mogą w sporej mierze determinować zarówno wybór kierunku kształcenia, jak i przebieg dalszej zawodowej drogi.
Przy tym wszystkim warto zdawać sobie sprawę ze skali i tempa zmian, jakie zachodzą na rynku pracy. Zjawiska te nie wynikają jedynie z czynników koniunkturalnych czy incydentalnych, ale o istotnym znaczeniu, takich jak choćby pandemia. Najbardziej istotnym czynnikiem są zmiany cywilizacyjne, ponieważ to one decydują o zanikaniu lub marginalizacji niektórych zawodów oraz powstawaniu nowych. Te zmiany wymagają przekwalifikowania się, nabywania nowych kompetencji, a więc ciągłej zdolności uczenia się, elastyczności, czyli umiejętności przewidywania zmian i adaptacji do nich. To wszystko oczywiście może wymagać istotnych zmian w opracowanej wcześniej ścieżce kariery. W przyszłości należy się liczyć nie tylko z częstszymi zmianami miejsca pracy, ale także podejmowaniem jej w nowych zawodach.
Poradnictwo zawodowe
Waga, stopień złożoności oraz skala zagadnień związanych z wyborem zawodu, obecnością na rynku pracy i planowaniem ścieżki kariery powodują, że ukształtował się cały system poradnictwa zawodowego. W jego skład wchodzą zarówno instytucje publiczne, działające w różnych strukturach państwa, jak i firmy prywatne, oferujące usługi w tym zakresie na zasadach komercyjnych.
Funkcjonowanie systemu poradnictwa zawodowego oraz działalność doradców zawodowych są regulowane przepisami Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z 20 kwietnia 2004 r. z późn. zm. Poradnictwo zawodowe dla dzieci i młodzieży organizowane jest pod nadzorem Ministerstwa Edukacji i Nauki, natomiast działalność w tym obszarze adresowana do osób dorosłych jest organizowana pod kuratelą Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii.
Działalność na poziomie szkolnym koncentruje się głównie na zagadnieniach związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu. W przypadku dorosłych zwraca się uwagę przede wszystkim na aktywizację zawodową, dokształcanie, zdobywanie nowych kompetencji oraz ich rozwój i dostosowywanie się do zmian zachodzących na rynku pracy.
Coraz częściej istotną funkcję w zakresie poradnictwa zawodowego, a szczególnie planowania ścieżki kariery, pełnią pracodawcy. W wielu zakładach pracy są działy Human Resouces (HR), które zajmują się tego typu zagadnieniami. Część zakładów pracy korzysta także z pomocy firm komercyjnych, świadczących usługi z zakresu poradnictwa zawodowego i zarządzania personelem. W kontekście coraz bardziej dynamicznych zmian zachodzących na rynku pracy, głównie o charakterze systemowym, rola instytucji poradnictwa zawodowego na wszystkich szczeblach będzie się z pewnością zwiększała, a najprawdopodobniej zmianom będą ulegały zarówno jego organizacja, jak i metody działania.
